Priština, dana, 5. septembra 2019. godine – Ombudsman u ispunjavanju svog mandata i uvažavajući neotuđivu važnost izbora u demokratskom sistemu, pomno prati dinamiku procesa prevremenih izbora za Skupštinu Republike Kosovo.

Kao ključna tačka za demokratsko funkcionisanje države, izbori zahtevaju nesporni integritet, snažno zasnovan na principima i garancijama postavljenim Ustavom i zakonima.

Birati i biti izabran je pravo koje je zagarantovano svakom građaninu Republike Kosovo starijem od 18 godina. U tom smislu, i imajući u vidu prethodne izbore, Ombudsman skreće pažnju široj javnosti i nadležnim organima na jednake mogućnosti za učešće oba pola u svim segmentima izbornog procesa, smatrajući rodnu ravnopravnost i Ustav zemlje, kao osnovnu vrednost za demokratski razvoj društva.

Ombudsman podseća političke stranke da Zakon br. 05/L-020 o ravnopravnosti polova, odnosno član 14, eksplicitno navodi: “Političke stranke svojim aktima su u obavezi da sprovedu mere za unapređenje ravnopravnog učešća muškaraca i žena u stranačkim organima i telima, u skladu sa odredbama člana 6, ovog zakona.” član koji, između ostalog, navodi da “Zakonodavni, izvršni i sudski organi na svim nivoima, kao i druge javne institucije u obavezi da usvoje i sprovedu posebne mere za postizanje zastupljenosti manje zastupljenog pola, do postizanja ravnopravne zastupljenosti žena i muškaraca u skladu sa ovim Zakon” (Član 6, stav 7.)

Takođe, važeći Zakon br. 05/l-020 o ravnopravnosti polova jasno precizira da “Jednaka zastupljenost polova u svim zakonodavnim, izvršnim, sudskim i drugim javnim institucijama ostvaruje se kada se obezbedi minimalna zastupljenost od pedeset posto (50)% za svaki pol, uključujući i njihove organe i odlučivanja.” (Član 6, stav 8.)

Suočen sa oklevanjem u pogledu prioriteta primene normativnih akata[1], Ombudsman naglašava da odredbe Zakona br. 05/L-020 o ravnopravnosti polova imaju premoć nad odredbama Zakona br. 03/L-073 o opštim izborima, koji govore o rodnoj zastupljenosti. To iz dva razloga:

      1.Zakon o ravnopravnosti polova je poseban zakon u pogledu garancije, zaštite i promocije rodne ravnopravnosti, kao osnovne vrednosti demokratskog razvoja društva;

      2.Zakon o ravnopravnosti polova je zakon usvojen kasnije u odnosu na Zakon o opštim izborima i obavezno zahteva primenu u skladu sa odredbama ovog zakona.

Posebno treba imati u vidu član 5, stav 2 Zakona br. 05/L-020 o ravnopravnosti polova, koji izričito kaže: “Svaka odredba koja je u suprotnosti sa načelom jednakog postupanja, u skladu sa ovim zakonom, stavlja se van snage.”

Ombudsman smatra da je obavezan akt davanja jednakih mogućnosti i bez diskriminacije po bilo kojoj osnovi, listama kandidata i u izbornom procesu u celini i poziva javnost da se to obezbedi.

Prema tome, Ombudsman očekuje od političkih stranaka koje učestvuju u ovom izbornom procesu, kao i od Centralne izborne komisije (CIK), da poštuju princip jednakosti u celom izbornom procesu, sa posebnim naglaskom na ravnopravnu zastupljenost u biračkim spiskovima, u skladu sa odredbama Zakona br. 05/L-020 o ravnopravnosti polova i duhu usaglašenosti sa Ustavom Republike Kosovo.

Garantovanje jednakih mogućnosti i bez diskriminacije na osnovu pola, ne samo što je neophodno za demokratsko društvo, već je ustavna i zakonska definicija koju moraju primeniti svi, uključujući političke stranke.

[1] Vidi Izveštaj Ex Officio Ombudsmana u vezi sa tumačenjem normativnih akata https://oik-rks.org/2018/09/28/raport-me-rekomandime-ne-lidhje-me-tri-parime-te-pergjithshme-per-interpretimin-e-akteve-normative/