U cilju identifikovanja nedostataka institucionalnih radnji u vezi sa merama koje treba preduzeti za ostvarivanje prava na obavezno psihijatrijsko lečenje lica sa mentalnim poremećajima, Ombudsman je danas prosledio nadležnim organima Izveštaj sa preporukama u vezi sa pozitivnim obavezama, koje proizilaze iz člana 29. i člana 31. stav 2. Ustava Republike Kosovo i člana 5. Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda.

Izveštaj je zasnovan na individualnu žalbu primljenu u Instituciju Ombudsmana (IO), protiv Instituta za Sudsku Psihijatriju u Prištini, u vezi sa navodima o neprimenjivanju rešenja Osnovnog Suda u Đakovici (P.nr.709/14), za obavezno psihijatrijsko lečenje u pritvoru.

Na osnovu svih prikazanih dokaza i prikupljenih činjenica, kao i relevantnih zakona, koji definišu pravo na privatni i porodični život, kao i pravo na zdravlje, Ombudsman navodi da je žalba podnosioca žalbe opravdana i zakonita, i da je u konkretnom slučaju bilo kršenja ljudskih prava i osnovnih sloboda.

U svom Izveštaju Ombudsman zaključuje da su odgovorne vlasti, koja u skladu sa važećim zakonodavstvom imaju nadležnosti i obavezu da preduzimaju pozitivne obaveze u vezi sa slučajem, nisu uspele da preduzimaju konkretne postupke i nisu primenile pozitivne obaveze u preduzimanju odgovarajućih radnji u pogledu obaveznog psihijatrijskog lečenja do oduzimanja poslovne sposobnosti osobi sa mentalnim poremećajima, sprečavajući vršenje fizičkog nasilja nad trećim licima.

Osim toga, u Izveštaju se zaključuje da nadležni organi nisu obavili potrebna istraživanja na terenu, i ne raspolažu tačan broj i potrebne statistike za ovu kategoriju osoba, kojima je potrebno obavezno psihijatrijsko lečenje, kao što nisu ni preduzete nikakve mere da se ovi ljudi smeste u određenim mestima, u kojima, u zavisnosti od njihovih zdravstvenih potreba, mogu dobiti neophodno medicinsko lečenje. Prema tome, Ombudsman preporučuje da Ministarstvo zdravlja, u skladu sa nadležnostima i zakonskim ovlašćenjima, i u saradnji sa svim drugim nadležnim organima preduzme mere za osnivanje osnove podataka, preko kojeg se može pratiti lečenje ovih lica.

S druge strane, Ombudsman preporučuje Institucijama mentalnog zdravlja, da u skladu sa Nadležnostima i zakonskim ovlašćenjima i u saradnji sa drugim nadležnim institucijama, preduzimaju neophodne radnje na terenu da osobe sa mentalnim poremećajima, koji imaju predispozicije da prouzrokuju fizičko nasilje i oštećenje imovine, da se uklone iz javnosti, i da se tretiraju humano i sa poštovanjem, u skladu sa međunarodnim standardima koji se odnose na osobe sa mentalnim poremećajima u Institucijama za mentalno zdravlje, dok ne postanu bezopasni za okruženje i društvo.

Stupanjem na snagu Zakona o mentalnom zdravlju Br. 05/L-025, smatra se da će u velikoj meri uticati na regulisanju ovog stanja, posebno nakon izrade odgovarajućih podzakonskih akata. U svakom slučaju, Ombudsman preporučuje osnivanje Stručnog saveta za mentalno zdravlje, kao i funkcionisanje multidisciplinarnih timova, što je pre moguće i bez odlaganja, u cilju zaštite mentalnog zdravlja ovih lica, nastojeći maksimalno da se oni integrišu i resocijaliziraju u porodici i društvu kao bezopasna lica, u protivnom (ukoliko rehabilitacija ne uspeva ili je mentalna bolest neizlečiva), da se ne isključi mogućnost zahteva za oduzimanje sposobnosti delovanja, kao i smeštaja istih u relevantnim institucijama, u skladu sa zakonodavstvom na snazi.

Izveštaj sa preporukama o pozitivnim obavezama države u pogledu obaveznog psihijatrijskog liječenja, za pristup javnosti u kompletnom sastavu se nalazi na zvaničnom sajtu IO, i isti se dostavlja medijima.